Công khai việc sử dụng Phí bảo vệ môi trường tại nơi khai thác khoáng sản

BHG - Trong khuôn khổ Dự án “Tăng cường giám sát thực thi chính sách bảo vệ môi trường (BVMT) trong lĩnh vực khai thác khoáng sản cấp địa phương, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật (KHKT) tỉnh phối hợp với Ủy ban MTTQ tỉnh vừa tổ chức giám sát xã hội việc thực thi Kế hoạch BVMT của các doanh nghiệp khai khoáng; phân bổ, sử dụng nguồn thu từ Phí BVMT trong khai thác khoáng sản tại xã Minh Sơn (Bắc Mê) và Mậu Duệ (Yên Minh).

Theo quy định của pháp luật hiện hành, nguồn thu ngân sách từ hoạt động khai thác khoáng sản có 15 mục thu khác nhau và cơ bản đều trích lại một phần hoặc toàn bộ cho ngân sách địa phương. Trong đó, Thuế tài nguyên và Phí BVMT là những khoản thu chính. Phí BVMT bắt đầu thu từ năm 2006 đã tạo nguồn lực tài chính, bù đắp cho các tổn hại về môi trường và xã hội do khai thác khoáng sản gây ra. Tuy nhiên, qua giám sát cho thấy, việc thực thi chính sách, pháp luật về BVMT tại địa phương có hoạt động khai thác khoáng sản vẫn còn là một thách thức; việc quản lý, phân bổ và sử dụng nguồn thu từ hoạt động khai khoáng chưa được kiểm soát một cách công khai.

Cụ thể, trên địa bàn xã Minh Sơn còn 2 doanh nghiệp đang khai thác khoáng sản. Trong đó, Công ty Cổ phần khoáng sản Minh Sơn có diện tích mỏ được cấp phép 12 ha, trữ lượng 416.671 tấn, thời hạn đến năm 2018. Giai đoạn 2015-2017, Công ty đã nộp thuế, Phí BVMT trên 851 triệu đồng; hỗ trợ các công trình phúc lợi, Nhà văn hóa thôn Lũng Vầy với số tiền 390 triệu đồng... Công ty Cổ phần Đầu tư khoáng sản An Thông, được cấp phép khai thác khoáng sản từ năm 2009, với tổng diện tích trên 30 ha, trữ lượng gần 22 triệu tấn, công suất khai thác 750 nghìn tấn quặng Sắt/năm. 2 năm 2016-2017, Công ty nộp thuế, Phí BVMT trên 199 tỷ đồng, trong đó Thuế tài nguyên gần 130 tỷ đồng, Phí BVMT gần 70 tỷ đồng. Ngoài ra, Công ty còn thực hiện nghiêm các biện pháp BVMT theo Báo cáo đánh giá tác động môi trường được phê duyệt; hỗ trợ xây dựng các công trình phúc lợi cho thôn, xã với số tiền gần 6,8 tỷ đồng.

Trên địa bàn xã Mậu Duệ, nơi có mỏ Antimon hàm lượng cao, trữ lượng lớn đang được Công ty Cổ phần Cơ khí và khoáng sản Hà Giang khai thác. Năm 2016-2017, Công ty nộp Thuế tài nguyên, Phí BVMT gần 14 tỷ đồng và thực hiện tốt các biện pháp BVMT được UBND tỉnh phê duyệt; quan tâm, hỗ trợ đầu tư các công trình phúc lợi cho người dân nơi khai thác khoáng sản với tổng kinh phí 4 tỷ đồng; lắp đặt đường ống cung cấp nước sạch thôn Pắc Luy, xã Mậu Duê; làm lan can đường lên trụ sở xã, cải tạo cổng UBND xã và nhiều hoạt động từ thiện, hỗ trợ người dân.

Kết quả giám sát cho thấy, năm 2016, UBND xã Minh Sơn được huyện Bắc Mê cấp trên 1,2 tỷ đồng từ nguồn sự nghiệp môi trường để thanh toán công trình Nhà văn hóa đa năng trung tâm; ngoài ra địa phương và người dân không được hưởng nguồn lợi nào từ thu Phí BVMT. Tại xã Mậu Duệ, không được phân bổ kinh phí từ nguồn thu Phí BVMT để thực hiện công tác bảo vệ, cải thiện môi trường theo quy định của Luật BVMT và Luật Ngân sách Nhà nước. Năm 2015-2016, huyện Yên Minh sử dụng một phần kinh phí từ nguồn thu Phí BVMT để nạo vét lòng suối Ngàm Soọc. Ngoài ra, địa phương cũng không được hưởng lợi từ nguồn thu Phí BVMT trong khai thác khoáng sản.

Trên cơ sở khảo sát thực tế, Liên hiệp các Hội KHKT tỉnh khuyến nghị: UBND huyện Bắc Mê, Yên Minh cần công khai việc quản lý, phân bổ, sử dụng nguồn thu Phí BVMT từ hoạt động khai thác khoáng sản. Đặc biệt, tại nơi có khoáng sản được khai thác, Phí BVMT phải được sử dụng đúng mục đích, hiệu quả; công khai danh mục các dự án đầu tư cho công tác BVMT như khắc phục sự cố môi trường, ứng phó biến đổi khí hậu, đảm bảo nước sạch và hoạt động BVMT khác trên các phương tiện thông tin, niêm yết tại trụ sở UBND xã để người dân biết, tham gia giám sát.

Đối với các doanh nghiệp khai thác khoáng sản, cần quan tâm hơn nữa đến sản xuất, đời sống của người dân sở tại; đào tạo và giải quyết việc làm cho lao động địa phương; các dự án đầu tư BVMT, xây dựng công trình phúc lợi công cộng nơi có khoáng sản được khai thác thuộc nguồn vốn doanh nghiệp cũng cần thảo luận với dân.

Cao hơn, cấp tỉnh cần có kế hoạch giám sát việc thực hiện công khai, minh bạch trong quản lý, phân bổ và sử dụng nguồn thu Phí BVMT khai thác khoáng sản tại cơ sở; xử lý kịp thời các trường hợp vi phạm quản lý tài nguyên và BVMT...

Thiên Thanh