Hà Giang

Bảo tồn văn hóa dân tộc Dao nơi ngoại thành

10:06, 19/08/2021

BHG - Đồng bào dân tộc Dao Áo dài sinh sống tại 8 thôn vùng cao, thuộc 3 xã Phương Độ, Phương Thiện, Ngọc Đường (thành phố Hà Giang) có kho tàng văn hoá phong phú, đa dạng, độc đáo, được thể hiện ở kiến trúc nhà truyền thống, trang phục, trang sức, làn điệu dân ca, dân vũ hay các lễ hội truyền thống... Tuy nhiên, không ít giá trị văn hóa tốt đẹp này đang đứng trước nguy cơ mai một, đặt ra yêu cầu cấp thiết trong việc bảo tồn văn hóa dân tộc Dao.

Nghệ nhân dân gian Bàn Văn Hào, thôn Nà Thác, xã Phương Độ thêu áo thầy, phục vụ nghi lễ quan trọng của đồng bào Dao.  Ảnh: thu phương
Nghệ nhân dân gian Bàn Văn Hào, thôn Nà Thác, xã Phương Độ thêu áo thầy, phục vụ nghi lễ quan trọng của đồng bào Dao. Ảnh: Thu Phương

Tại 3 xã ngoại thành, cộng đồng người Dao có 506 hộ với 2.670 nhân khẩu, tập trung nhiều nhất ở xã Phương Độ (207 hộ), Ngọc Đường (171 hộ) và Phương Thiện (128 hộ). Văn hóa truyền thống dân tộc Dao Áo dài phong phú và đa dạng, giàu bản sắc, gắn liền với quá trình khai phá, chinh phục thiên nhiên từ lâu đời. Điều đó được thể hiện cả trong văn hóa vật thể và phi vật thể, như: Kiến trúc nhà sàn truyền thống; ẩm thực đa dạng, phong phú mang đậm phong vị núi rừng với đặc sản từ thịt lợn đen, gà đồi, cá nướng ăn kèm xôi ngũ sắc… Riêng trang phục của người Dao Áo dài đơn giản và ít trang trí hoa văn hơn so với trang phục của người Dao Đỏ. Bộ nữ phục thường ngày gồm: Khăn đội đầu, áo dài, quần, dây lưng, xà cạp và đồ trang sức bằng bạc. Bộ nam phục với khăn đội đầu, áo, quần may bằng vải nhuộm đen hoặc chàm, không thêu trang trí.

Trải qua những thăng trầm của lịch sử, đồng bào Dao Áo dài vẫn lưu giữ được một số lễ hội truyền thống, như: Lễ Cúng rừng, Lễ Cấp sắc, Lễ hội Bàn Vương. Trong đó, Lễ hội Bàn Vương thể hiện lòng biết ơn, tưởng nhớ đối với Tổ tiên, cầu mong một năm mới dồi dào sức khỏe, mưa thuận gió hoà, công việc làm ăn thuận lợi. Không những vậy, Lễ hội Bàn Vương còn có ý nghĩa giáo dục nhân dân sống đoàn kết, thương yêu, giúp đỡ nhau trong cuộc sống cũng như ý thức vươn lên khắc phục khó khăn để làm chủ cuộc sống. Nếu như Lễ hội Bàn Vương là ngày lễ long trọng nhất của đồng bào Dao thì Lễ Cấp sắc là nghi lễ đặc trưng trong vòng đời của người Dao, đánh dấu sự trưởng thành của mỗi chàng trai Dao trong đời người. Còn Lễ Cúng rừng, trồng rừng được tổ chức trang trọng với nghi thức cúng, dâng lễ cầu mong các vị thần và Tổ tiên phù hộ một năm mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi, cầu sức khỏe, may mắn cho bà con. Tiếp đó, nghi thức trồng cây đầu năm được thực hiện với mong muốn đồng bào Dao giữ gìn các phong tục tập quán gắn với bảo vệ rừng để góp phần bảo vệ môi trường sinh thái, giữ gìn “lá phổi xanh” của trái đất...

Trong giai đoạn hiện nay, sự bùng nổ của công nghệ thông tin, sự du nhập của các nền văn hóa bên ngoài đã tác động không nhỏ đến ý thức của người Dao, làm ảnh hưởng đến giá trị văn hóa truyền thống. Ví như kiến trúc nhà ở đang dần bị bê tông hóa; trang phục truyền thống đứng trước nguy cơ mai một, do tâm lý e ngại của lớp trẻ không muốn mặc trang phục của dân tộc mình. Thậm chí, trong một số đám cưới của đồng bào Dao, cô dâu, chú rể không còn mặc trang phục truyền thống mà thay vào đó là váy cưới và bộ comle theo phong cách hiện đại. Còn lễ hội truyền thống chủ yếu do đàn ông và người lớn tuổi tham gia; những làn điệu dân ca, dân vũ, hát giao duyên dần bị quên lãng và được thay thế bằng những ca khúc nhạc trẻ…

Nghệ nhân dân gian Bàn Văn Hào, thôn Nà Thác, xã Phương Độ trăn trở: Lớp trẻ hiện nay đại đa số không am hiểu phong tục, tập quán của dân tộc mình, thậm chí, một số ít còn không biết nói tiếng mẹ đẻ. Việc tiếp thu và giao thoa nét đẹp văn hóa giữa các dân tộc là điều tất yếu, song nếu không có tầm nhìn xa hơn để định hướng việc tiếp thu có chọn lọc và giữ gìn bản sắc dân tộc mình thì nguy cơ mai một những nét đẹp truyền thống của đồng bào Dao Áo dài sẽ hiện hữu. Đây thực sự là một trong những vấn đề cấp bách cần được các cấp, ngành quan tâm giải quyết. Bởi, một dân tộc không còn trang phục truyền thống, không có tiếng nói và chữ viết của mình thì sẽ dần đồng hóa và bị hòa tan…

Trăn trở với đồng bào Dao, mới đây, UBND thành phố Hà Giang đã ban hành Đề án bảo tồn văn hóa truyền thống dân tộc Dao trên địa bàn thành phố, giai đoạn từ nay đến năm 2025 với nhiều mục tiêu quan trọng, như: Bảo tồn và duy trì hoạt động lễ hội truyền thống của dân tộc Dao; phấn đấu 100% đồng bào dân tộc Dao Áo dài sử dụng ngôn ngữ của dân tộc mình; trên 98% gia đình giữ nguyên kiến trúc nhà sàn truyền thống; 100% trang phục truyền thống của người Dao Áo dài được bảo tồn nguyên gốc; 50% số hộ người Dao được tham gia lớp truyền dạy nghề thủ công truyền thống và chế tác nhạc cụ; 100% tham gia lớp truyền dạy dân ca và kỹ thuật sử dụng nhạc cụ dân tộc (Trống, Thanh la, Chũm choẹ đồng, Chiêng)… gắn với nhiệm vụ phát triển du lịch, KT - XH một cách bền vững.

 THU PHƯƠNG


Cùng chuyên mục

Khung kế hoạch thời gian năm học 2021 – 2022 của tỉnh Hà Giang

BHG - Ngày 12.8, UBND tỉnh Hà Giang ban hành Quyết định số 1659/QĐ-UBND về khung kế hoạch thời gian năm học 2021 – 2022 đối với giáo dục mầm non, giáo dục phổ thông và giáo dục thường xuyên trên địa bàn tỉnh Hà Giang. Theo đó, tựu trường vào ngày 20.8, tổ chức dạy và học từ ngày 23.8. Ngày khai giảng diễn ra vào 5.9 (Chủ Nhật). Đối với giáo dục mầm non và giáo dục phổ thông có 35 tuần thực học; giáo dục thường xuyên có 32 tuần thực học. Học kỳ I kết thúc trước ngày 16.1.2022, học kỳ II kết thúc trước ngày 25.5.2022; hoàn thành kế hoạch giáo dục năm học trước ngày 31.5.2022.

18/08/2021
Tích cực sáng tác, quảng bá tác phẩm văn học nghệ thuật, báo chí về chủ đề học tập và làm theo Bác

BHG - Ngày 11.8.2021, Tỉnh ủy Hà Giang ban hành Kế hoạch số 117-KH/TU về việc tổ chức Cuộc thi sáng tác, quảng bá tác phẩm VHNT, báo chí về chủ đề "Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh; 8 lời Bác Hồ căn dặn Đảng bộ, chính quyền và nhân dân các dân tộc tỉnh Hà Giang", giai đoạn 2021 – 2025.

18/08/2021
Vẫn mãi trong trái tim hình ảnh và lời dạy của Bác Hồ

BHG - Năm 1961, Bác Hồ lên thăm Hà Giang. Bà Đinh Thị Khu, nguyên cán bộ Công an thị xã Hà Giang là một trong những người vinh dự được tham gia làm nhiệm vụ bảo vệ tại sự kiện lịch sử này. Đã 60 năm trôi qua, hình ảnh và lời dạy của Bác Hồ vẫn luôn ở trong tâm trí và trái tim người chiến sỹ Công an Nhân dân Đinh Thị Khu.

17/08/2021
Người dân 4 thôn của xã Thanh Thủy mong chờ có điện lưới

BHG - 4 thôn Nặm Ngặt, Cốc Nghè, Lùng Đóc và Nà Tong của xã Thanh Thủy huyện Vị Xuyên hiện nay vẫn chưa có điện lưới Quốc gia. Thôn gần nhất cách trung tâm xã chỉ khoảng 5km và được cho là thuận lợi hơn so với 3 thôn còn lại là đã có đường bê tông đến thôn. Tuy nhiên, bao năm qua, người dân nơi đây vẫn chưa có điện lưới để phục vụ sinh hoạt, lao động sản xuất để thoát cái nghèo.

16/08/2021