"Ngọn lửa" trong trang phục người phụ nữ Pà Thẻn

BHG - Trong số các dân tộc sống trên dải đất Việt Nam, có lẽ phụ nữ dân tộc Pà Thẻn là những người sở hữu những chiếc áo váy sặc sỡ nhất. Người Pà Thẻn hiện có khoảng trên 7.000 người, chủ yếu sinh sống ở mảnh đất địa đầu Tổ quốc Hà Giang và một số ít sống ở tỉnh Tuyên Quang. Đây là dân tộc còn lưu giữ rất nhiều nét văn hóa truyền thống đặc sắc. Đặc biệt, Lễ hội Nhảy lửa của người Pà Thẻn là một sinh hoạt văn hóa cực kỳ độc đáo, ẩn chứa rất nhiều điều bí ẩn và hấp dẫn.

Phụ nữ Pà Thẻn trong ngày hội.

Dân tộc Pà Thẻn thuộc ngữ hệ Mông – Dao, những dân tộc nằm trong ngữ hệ này đều có trang phục rất sặc sỡ, khiến chúng ta có thể dễ dàng nhận ra trong đại gia đình các dân tộc Việt Nam. Riêng với phụ nữ Pà Thẻn, có lẽ sắc màu rực rỡ của bộ trang phục phụ nữ như là “ngôn ngữ” sống động nói thay cho những cô gái có lối sống thiên về hướng nội. Những bộ trang phục ấy khi hòa trong lễ hội, nó giống như ngọn lửa rực sáng bản sắc dân tộc Pà Thẻn.

Lễ hội Nhảy lửa của người Pà Thẻn ở xã Tân Lập, Bắc Quang.

Trang phục của người Pà Thẻn chủ đạo nhất vẫn là đỏ, đen và trắng, trong đó điểm nhấn vẫn là màu đỏ rực rỡ. Phụ nữ Pà Thẻn rất giỏi dệt vải, thêu thùa. Đây có lẽ là một trong những điểm quan trọng để mỗi chàng trai khi tìm vợ nhìn vào mỗi cô gái. Chính vì thế, khi bước chân vào mỗi nhà người Pà Thẻn, ta dễ dàng bắt gặp bộ khung cửi dệt vải với những người phụ nữ rất cần mẫn, trầm lặng, tận dụng các thời gian rỗi trong ngày để dệt vải, may áo váy.

Trong bộ trang phục với sắc đỏ chủ đạo từ đầu đến gối của người Pà Thẻn ở Hà Giang, chúng ta dễ bị hút hồn bởi chiếc khăn cuốn trên đầu rất to, giống như chiếc nón với những sợi vải bông nhiều màu sắc buông xuống hai bên má trông rất điệu đà. Kế đến là chiếc áo với sắc đỏ sặc sỡ xen màu đen, trắng, áo với 2 vạt, khi khoác lên thì vạt phải đè chéo lên vạt trái. Tiếp đến là chiếc váy dạng như váy đụp của người Kinh, nhưng được gấp nhiều nếp vòng quanh. Tấm áo, váy của người Pà Thẻn giống như là một tổ hợp ghép của nhiều mảnh vải đơn thuần, trong đó đặc biệt một số mảnh vải có thêu hoa văn khá độc đáo, được điểm ở những vị trí như ngực, tay, vai, hông... làm tăng thêm nét đẹp và cầu kỳ của bộ trang phục. Tùy vào khả năng thẩm mỹ, sự khéo léo, cầu kỳ của từng người mà chiếc áo của phụ nữ Pà Thẻn sẽ có sự tinh sảo khác nhau, tuy rằng vẫn có một sự đồng nhất đó là sự chủ đạo của sắc đỏ. Giữa thân váy phụ nữ Pà Thẻn còn có dây thắt lưng làm bằng vải, với 2 loại là màu đen hoặc màu trắng. Màu trắng thường dùng cho dịp lễ hội hoặc đi chơi.

Với sự sặc sỡ, đa dạng trên một chiếc áo váy, một người có thể phải mất hàng tháng trời để có thể hoàn thiện một chiếc áo váy và khăn. Truyền thống của người Pà Thẻn là dệt và tự tay thêu, may từng chi tiết. Nhưng, thật đáng quý là trong thời kỳ công nghiệp, máy móc phát triển như hiện nay, rất nhiều người Pà Thẻn vẫn kiên trì với lối dệt thổ cẩm và thêu may bằng tay. Vì thế, để có thể làm được một bộ váy áo cũng phải mất rất nhiều thời giờ, công sức cầu kỳ, có khi hàng tháng trời. 

Lễ hội Nhảy lửa, là Lễ hội lớn nhất và là điểm nhấn quan trọng trong sinh hoạt văn hóa của người Pà Thẻn. Màu lửa, than đỏ có sự tương đồng với màu áo của người phụ nữ Pà Thẻn. Trong đống lửa than rực đỏ giữa trời tối, những người đàn ông Pà Thẻn đầy dũng khí lao vào nhảy, đạp lên sức nóng của than, gợi hình ảnh huyền bí về một thuở hồng hoang. Giữa màn nhảy lửa ấy, người ta thường thấy những sắc đỏ, đen và trắng là những màu chủ đạo. Và phải chăng, những màu sắc ấy được người Pà Thẻn diễn tả vào trang phục của người phụ nữ, như thể hiện một quan niệm nào đó về cuộc sống, về ước vọng chinh phục sức mạnh thiên nhiên của người Pà Thẻn. Phải chăng cũng vì thế nên phụ nữ trở thành người “giữ lửa”, giữ truyền thống trong mỗi ngôi nhà người Pà Thẻn.

Bài, ảnh: Huy Toán