Những "báu vật nhân văn sống" trên bản làng cực Bắc

BHG - Lần đầu tiên, những Nghệ nhân dân gian thuộc lĩnh vực tín ngưỡng dân gian trong đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh được vinh danh. họ là những "báu vật nhân văn sống", có công thực hành, lưu giữ và truyền dạy di sản văn hóa phi vật thể cho các thế hệ sau.

Nghi thức thờ cúng Tổ tiên của đồng bào dân tộc Dao thôn Nà Thác, xã Phương Độ (thành phố Hà Giang) đang được các nghệ nhân gìn giữ và truyền dạy cho thế hệ sau.

Ngày 25.9.2017, BTV Tỉnh ủy ban hành Đề án số 19-ĐA/TU thí điểm phong tặng danh hiệu “Nghệ nhân dân gian” thuộc lĩnh vực tín ngưỡng dân gian trong đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh. Theo đó, các nghệ nhân là những người nắm giữ bí quyết thờ cúng Tổ tiên; thờ cúng theo phong tục tập quán, tín ngưỡng dân tộc thiểu số; có uy tín cao trong cộng đồng dân cư, giúp người dân trong thôn thực hiện các nghi lễ tín ngưỡng không vì mục đích kinh tế; tích cực tuyên truyền, vận động, tham gia gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa của đồng bào dân tộc; phòng, chống mê tín dị đoan và sự xâm nhập của các đạo lạ, tín ngưỡng mới trái với phong tục tập quán của dân tộc mình… được lấy phiếu tín nhiệm ở nơi cư trú và được các ngành, các cấp có thẩm quyền xét duyệt để được Chủ tịch UBND tỉnh tặng danh hiệu “Nghệ nhân dân gian”. 

Để được vinh danh hôm nay, có những người đã theo thầy học từ nhỏ; có người là “truyền nhân” đời thứ 5 trong gia đình làm nghề thầy cúng; có người đã thực hành hàng trăm lượt tín ngưỡng mỗi năm; có những người có số học trò truyền dạy từ 50 – 80 người; lại có người luôn giúp đỡ các  gia đình khó khăn trong thôn vươn lên phát triển kinh tế; có những người đã được nhận Huân, Huy chương các loại do Nhà nước trao tặng.

Nghệ nhân Phượng Chòi Quấy, xã Tân Nam (Quang Bình) chia sẻ: “Khi mới 12 tuổi, tôi đã đam mê và theo thầy học các tín ngưỡng dân gian của đồng bào dân tộc Dao, đến năm 19 tuổi tôi có thể thực hành các nghi lễ cúng theo phong tục tập quán của dân tộc mình. Hơn 27 năm theo nghề, tôi đã truyền dạy cho nhiều thế hệ học trò mà bây giờ nhiều người trong số họ đã trưởng thành, có thể thay tôi thực hiện các nghi lễ tín ngưỡng dân gian”.

Bên cạnh việc nắm giữ và truyền dạy văn hóa tín ngưỡng dân gian, các nghệ nhân còn là những người gương mẫu, đi đầu trong các phong trào thi đua ở thôn, bản; tích cực vận động gia đình và bà con nhân dân thực hiện tốt chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; các quy ước, hương ước tại địa phương; vươn lên xóa đói, giảm nghèo và là cộng tác viên tích cực của các trường học trong việc truyền dạy giá trị văn hóa của các dân tộc cho học sinh địa phương theo Nghị quyết 02 của BCH Đảng bộ tỉnh về đưa kỹ năng sống và văn hóa truyền thống các dân tộc thiểu số giảng dạy trong các trường học trên địa bàn tỉnh.

Nghệ nhân Đặng Văn Đạt, xã Yên Cường (Bắc Mê) cho biết: “Việc truyền dạy các nghi lễ, tín ngưỡng dân gian cho thế hệ trẻ là trách nhiệm của những người đi trước như chúng tôi; trong dòng chảy của sự hội nhập về văn hóa, tôi mong muốn văn hóa tín ngưỡng của đồng bào dân tộc thiểu số được thế hệ mai sau gìn giữ và phát huy, để giữ lại những “hồn cốt” của dân tộc mình”.

Là địa phương có đông đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống với sự đa dạng, phóng phú về tín ngưỡng và văn hóa dân gian; 22 Nghệ nhân dân gian thuộc 7/19 dân tộc, chủ yếu tập trung ở các dân tộc có tỷ lệ dân số đông vừa được UBND tỉnh vinh danh quả thực chỉ mới là con số nhỏ, bởi hiện nay toàn tỉnh có 175/195 xã, phường, thị trấn có Hội Nghệ nhân dân gian với trên 6.000 hội viên, trong đó lĩnh vực tín ngưỡng dân gian có trên 2.242 hội viên. Để những “báu vật nhân văn sống” không bị lãng quên, các cấp, các ngành cần tạo điều kiện thuận lợi cho các nghệ nhân hoạt động ở cơ sở; quan tâm đến đời sống vật chất, tinh thần và lựa chọn những người có thành tích, đề nghị phong tặng các danh hiệu cao hơn do Chủ tịch nước trao tặng.

Trên những bản làng xa xôi nơi cực Bắc của Tổ quốc; họ tiếp tục hành trình gìn giữ và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc thiểu số, đưa ý Đảng đến gần với lòng dân.

Bài, ảnh: AN GIANG